Sobre o Inumeráveis

Enedina da Silva Karitiana

1934 - 2020

Contava histórias para ensinar a cultura de seu povo e cantava para afastar doenças.

O Deus Botyj criou a natureza e os animais para os humanos. Porém, tinha que lidar com a maldade do irmão Mãe D’água, também conhecido como Ora, que fazia de tudo para destruir cada uma de suas criações.

A rivalidade entre eles resultou na criação do Rio Madeira. Esta é uma das histórias do povo karitiana que Enedina gostava de contar para a neta. A anciã transmitia os conhecimentos tradicionais e cantava para afastar doenças.

Ensinava as músicas do sol e da chuva e a produção de remédios na Bejarana Aldeia Nova. Enedina era viúva e exerceu o papel de uma segunda mãe para a neta Marilena, que viveu com ela até completar 14 anos.

Graças ao seu incentivo, Marilena será enfermeira e poderá continuar seu legado.

-
Sobre o povo Karitiana

Os karitiana possuem uma população de 333 pessoas vivendo no estado de Rondônia. Seus integrantes falam português e karitiana. Pouco estudada pela Antropologia, a etnia reivindica a reestruturação dos limites de sua Terra Indígena e o investimento na educação escolar para difundir o ensino da língua karitiana.

Enedina da Silva Karitiana
Botyyj na kam at himo taso hot. Atykiri tyym na aso'oot kinda Sara tá keet ora by'aty, Pyn sondyp na akat orat isat aka, Botyyj kinda tim a oot i nam sarara saryt. ta irisoty kity ta aso'oot Sara it agityym na by'at ese ti.

Karitiana hadna hyk na'akat Kerep kahyt i at, hyp hadna hyk akaty na ka haat kere ta ete ete tyyt Enedina Karitiana tisadna. pyn pypyrak na'akat Kerep ytakity yjsota, hyryjan kinda oti Sara by hotopaty.

I nampypyyt gokypy hyryjaty 'e hyryjaty kida oti aap by aty Akan Beijarana pip. pyryman popyn kerep Enedina, ta ete ete ti otahorot na akat ta ete et Marilenaty, 14 anos na aka odet ityyt.

ihot ihadna Sogng na by'atykat enfermagem Marilena ihadna tyyt na'akat. Pyrybopyn Enedina kinda oti Sara na okyt porto Velho pip.
-

Enedina nasceu em Porto Velho (RO) e faleceu em Porto Velho (RO), aos 86 anos, vítima do novo coronavírus.

Tributo escrito a partir de testemunho concedido pela neta de Enedina, Marilena Karitiana. Este texto foi apurado e escrito por jornalista Aline Khouri, revisado por Lígia Franzin e moderado por Rayane Urani em 24 de junho de 2021.